Jak układać jadłospis dziecka po pierwszym roku życia?

Przygotowałam kolejny artykuł z cyklu rozszerzanie diety w pigułce. Jeśli cykl ten przypadł Ci do gustu i nie chcesz, żeby ominął Cię kolejny wpis z cyklu, zachęcam do zapisu na newsletter. Będę informować o nowych wpisach na bieżąco drogą mailową. Przy okazji w prezencie za zapis otrzymasz eBook z trzydniowym jadłospisem dla dziecka po pierwszym roku życia 🙂

Temat rozszerzania diety dziecka nie kończy się w momencie skończenia pierwszych 12 miesięcy życia. Tak naprawdę to długotrwały proces, a to, w jakim tempie będzie przebiegał zależy w głównej mierze od Twojego maluszka. W drugim półroczu życia dziecka rozszerzamy jego dietę o posiłki uzupełniające, ale podstawą żywienia pozostaje mleko (matki lub modyfikowane). Kiedy jednak dziecko skończy pierwszy rok życia powinniśmy stopniowo dążyć do tego, aby to „normalne” posiłki stały się podstawą żywienia. W drugim roku życia dziecka staramy się więc zmierzać w kierunku 5 posiłków dziennie, 3 podstawowych i 1-2 przekąsek. Nie oznacza to natomiast, że mleko nadal nie będzie stanowiło sporej części diety dziecka.

Podkreślam, że proces przejścia dziecka na dietę rodzinną jest procesem następującym stopniowo. Nie jest więc tak, że w magiczny sposób po skończeniu roku dziecko zacznie zjadać pełne porcje posiłków uzupełniających zaspokajające jego głód, a z posiłków całkowicie mlecznych nagle zrezygnuje. Jedno dziecko zrobi to szybciej, a inne będzie potrzebować na to więcej czasu. Szczególnie dzieci karmione piersią mogą tego czasu potrzebować więcej.

Ważne jest natomiast, żeby dziecku proponować posiłki uzupełniające. Nawet jeśli nie zje dużo z proponowanej porcji, to ćwiczy przy okazji różne ważne umiejętności, a z czasem zacznie w ten sposób zaspokajać głód. Więcej na temat roli posiłków uzupełniających pisałam TUTAJ.

Jakie są potrzeby żywieniowe dziecka po pierwszym roku życia?

Przede wszystkim należy pamiętać, że dieta malucha powinna być dostosowana do jego indywidualnego apetytu i aktualnych potrzeb. Podawane poniżej założenia pokazują orientacyjne wartości i ogólne zalecenia, ale każde dziecko jest inne i ma potrzeby, które nie zawsze będą się zgadzać z ogólną tabelką 🙂 Jeśli maluch jest zdrowy i przybiera na wadze zgodnie z oczekiwaniami lub zgodnie ze swoim tempem, które nie budzi niepokoju lekarzy, nie masz powodu do obaw. Natomiast wszelkie wątpliwości najlepiej skonsultować ze specjalistą – lekarzem lub dietetykiem.

Dieta jednego dziecka będzie po pierwszym roku życia nadal w dużej części oparta o mleko, a drugiego już mniej. Oczywiście mleko nadal stanowi ważną rolę w diecie dziecka po pierwszym roku życia, ale chodzi mi o to, że jedno dziecko szybciej zaakceptuje je w formie kaszy czy owsianki na mleku, a inne nadal będzie wolało je przyjmować z butli czy piersi.

Jaka powinna być dzienna liczba posiłków?

Liczba posiłków w ciągu dnia powinna wynosić między 4 a 5, w tym 3 podstawowe i 1-2 przekąski. Przy czym dzieci, szczególnie młodsze, które dopiero co skończyły rok, mogą wymagać częstszych, a mniej objętościowych posiłków.

Reguła ta szczególnie dotyczy dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Dzieci karmione piersią trudno włożyć w sztywne ramy kilku posiłków dziennie, gdyż karmienie piersią na żądanie zwykle oznacza dużo większą liczbę posiłków, zwłaszcza jeśli dziecko wciąż domaga się karmień w nocy. W przypadku dzieci karmionych piersią stosowałabym raczej zasadę, że „normalne” posiłki proponujemy 4-5 razy dziennie, a piersią karmimy według potrzeb.

Jak długo powinno być kontynuowane karmienie piersią?

Karmienie piersią powinno być kontynuowane po pierwszym roku życia według potrzeb dziecka i chęci zarówno dziecka jak i matki. Specjaliści nie wyznaczyli górnej granicy wieku, do której dziecko może być karmione piersią.

Jakie jest zapotrzebowanie na energię w wieku 13-36 miesięcy?

Zapotrzebowanie kaloryczne jest ściśle związane z wagą dziecka, powinno być więc obliczane w odniesieniu do jego aktualnej wagi. W przeliczeniu na 1 kg masy ciała dobowe zapotrzebowanie na energię w wieku 13-36 miesięcy wynosi ok. 83 kcal. Tak więc zapotrzebowanie dziecka, które waży 10 kg wynosi ok. 830 kcal, a dziecka ważącego 13 kg – ok. 1079 kcal. Oczywiście te wartości także są orientacyjne, a dokładne zapotrzebowanie zależy indywidualnie od każdego dziecka, jego ruchliwości czy też szybkości przemiany materii. Jeśli jednak masz wątpliwości czy Twoje dziecko nie je zbyt mało lub zbyt dużo możesz w ten sposób zweryfikować kaloryczność jego przykładowego dziennego jadłospisu.

Warto zauważyć, że zapotrzebowanie 83 kcal na 1 kg masy ciała to spadek w porównaniu z drugim półroczem życia dziecka, gdzie w przeliczeniu na kg masy ciała wynosi ono średnio ok. 96 kcal. Dlatego jeśli zauważysz spadek apetytu dziecka może to mieć związek właśnie ze zmniejszającym się zapotrzebowaniem energetycznym. Oczywiście ten spadek nie następuję z dnia na dzień, tylko stopniowo, ale może być zauważalny.

• Białko w diecie dziecka powinno być dostarczane przynajmniej w ilości 1 g na 1 kg masy ciała, natomiast z białka nie powinno być dostarczane więcej niż 15 % energii z dziennego zapotrzebowania, czyli nie powinniśmy przekraczać dawki 3 g na 1 kg masy ciała.
• 30-40% całkowitej energii powinno być dostarczane z tłuszczów, czyli więcej niż w diecie osób dorosłych. Poza tłuszczem dostarczanym w produktach spożywczych, głównie mlecznych, warto dbać o to, aby dziecku podawać tłuszcze spożywcze dobrej jakości, czyli oleje. Takie, które w składzie zawierają w przewadze tłuszcze nienasycone lub wielonienasycone, np. oliwę z oliwek, olej lniany, olej z pestek winogron, w postaci np. łyżeczki dodanej do zupy lub kaszki na mleku. W ciągu dnia powinniśmy dziecku podać 1-2 takie porcje, czyli ok. 1-2 łyżeczki. Pamiętaj, że do obróbki termicznej powinniśmy wybierać oleje rafinowane, a do spożywania na zimno oleje tłoczone na zimno.
• Węglowodany powinny dostarczać 55-60% całkowitej dziennej energii. Ważne, żeby ich źródłem były głównie produkty takie jak: pełnoziarniste pieczywo, kasze, makaron, produkty z mąki z pełnego przemiału. Natomiast cukrów dodawanych do potraw, np. pochodzących ze słodyczy, powinniśmy w diecie dziecka unikać.

Zdaję sobie sprawę z tego, że brzmi to dość naukowo. Nie martw się, nie zachęcam Cię do liczenia codziennie czy ilość tłuszczów, białka i węglowodanów w diecie malucha jest odpowiednia. Nie dajmy się zwariować 🙂 Jeśli nie ma medycznych wskazań do bardziej dokładnego planowania diety dziecka, tak jak np. u nas (musimy kontrolować białko), to nie ma takiej potrzeby. Poza tym, nie każdy dzień da się idealnie włożyć w schemat, jednego dnia czegoś zjemy więcej, a drugiego mniej i jest to jak najbardziej naturalne.

Jeśli będziemy pamiętać o kilku podstawowych zasadach przy układaniu dziennego jadłospisu dziecka to jego dieta powinna być odpowiednio zbilansowana.

Jak więc prawidłowo układać dietę dziecka?

W codziennym planowaniu jadłospisu dziecka po pierwszym roku życia kieruj się następującymi zasadami:

• dieta dziecka powinna być urozmaicona – proponuj dziecku dużo warzyw i owoców (z przewagą warzyw) – codziennie, najlepiej do każdego posiłku; pamiętaj, aby wśród produktów zbożowych znalazły się produkty pełnoziarniste, różnego rodzaju kasze, płatki zbożowe; dbaj o wysoką jakość mięs (polecane są przede wszystkim mięsa chude) i o spożycie ryb (1-2 razy w tygodniu)
• dbaj o dostarczanie dziecku 2 porcji mleka (porcja to szklanka mleka) i 1 porcji innych produktów mlecznych dziennie (np. w postaci jogurtu z owocami); oczywiście, jeśli dziecko nadal pije sporo mleka z piersi to zaspokaja zapotrzebowanie na mleko w ten sposób, wtedy np. kaszki możemy spokojnie przygotowywać na wodzie
• inne niż mleczne produkty białkowe powinny być dostarczane w ilości 1-2 porcji dziennie, przy czym porcją może być np. cienki plaster pieczonego schabu, ryby, pół niedużej piersi z kurczaka, pół jajka lub 1 plaster chudej wędliny
• w codziennej diecie uwzględniaj jak najwięcej produktów pochodzenia roślinnego
• pamiętaj o dodatkowych 1-2 porcjach tłuszczu w ciągu dnia w postaci łyżeczki oleju czy oliwy dodanej do kaszki na mleku czy zupy; tłuszcze pełnią bardzo ważną rolę w rozwoju małego dziecka, są ważnym źródłem energii i przyczyniają się między innymi do rozwoju mózgu
• dbaj o regularność, zarówno pod względem częstości jak i pory spożywania posiłków, posiłki powinny być proponowane w odstępie 3-4 godzin o stałych porach, co ma dobry wpływ na metabolizm dziecka
• dostosuj posiłki do aktualnych potrzeb i apetytu dziecka, także pod kątem wielkości porcji
• unikaj soli – szczypta soli dodana do zupy czy placków przygotowywanych dla całej rodziny jest moim zdaniem OK, natomiast nie powinno się dodatkowo dosalać np. warzyw – gotowane na parze smakują dobrze i bez tego, poza tym ograniczenie soli w gotowaniu wyjdzie na zdrowie całej rodzinie, a jest kwestią przyzwyczajenia
• ogranicz cukier – nadmiar cukru w diecie sprzyja rozwojowi próchnicy i powstawaniu nadwagi w późniejszym wieku, dlatego tak ważne jest, żeby zdrowe nawyki rozwijać już od najmłodszych lat i niepotrzebnie nie dosładzać dań dla dzieci, a także unikać produktów dla dzieci zawierających cukier – kaszek, płatków, deserów; najlepiej przyzwyczajać dziecko do naturalnie słodkich smaków np. owoców (kaszkę na mleku efektywnie posłodzimy dodając do niej np. banana), oczywiście niewielkie ilości słodyczy, np. ciasta, to nie zbrodnia, ale najlepiej, jak są to wyroby domowe
• do picia proponuj dziecku przede wszystkim wodę, maluch nie powinien pić słodzonych ani gazowanych napojów.

A na koniec mam dla Was coś specjalnego – przykładowy dzienny jadłospis.

Pamiętajcie, że dziecko nie musi wszystkiego zjeść, ale ważne, żeby proponować mu posiłki z odpowiednią częstotliwością.

Jest to pełny jadłospis 1 000 kcal, a więc odpowiadający dziennemu zapotrzebowaniu kalorycznemu dziecka, które waży ok. 12 kg. Przy czym maluch, które jest nadal w dużej części karmiony piersią będzie odpowiednio mniej kalorii potrzebował uzupełnić normalnymi posiłkami.